Khám phá vai trò, thách thức và cơ hội của phụ nữ trong chuỗi giá trị cà phê – từ sản xuất đến thương mại – hướng tới bình đẳng giới và phát triển bền vững
1. Tầm quan trọng và vấn đề đặt ra
Ngành cà phê là một trong những ngành nông nghiệp trọng yếu của Việt Nam và nhiều quốc gia trồng cà phê trên thế giới. Tuy nhiên, khi nhìn vào chuỗi giá trị – từ khâu trồng, chăm sóc, thu hái, chế biến, thương mại đến tiêu dùng – thì lực lượng lao động nữ thường vô hình hoặc được ghi nhận rất ít.
Thực tế cho thấy, phụ nữ đóng vai trò rất lớn nhưng chưa được tận dụng và ghi nhận tương xứng. Vì vậy, việc nhìn nhận đúng và nâng cao vai trò của phụ nữ trong ngành cà phê không chỉ là chuyện công bằng giới mà còn là chìa khóa cho phát triển bền vững chuỗi cung ứng.
2. Phụ nữ trong khâu sản xuất cà phê
Ở nhiều vùng cà phê trên thế giới – cả ở châu Phi, châu Á hay châu Mỹ Latinh – phụ nữ đảm nhiệm số lượng lớn lao động tại vườn: trồng giống, chăm sóc cây, thu hái quả, sơ chế ban đầu. Theo báo cáo của International Coffee Organization (ICO), khoảng 70 % lao động tại khâu sản xuất cà phê do phụ nữ cung cấp tùy theo khu vực. ICO
Tại Việt Nam và khu vực Đông Nam Á, các chương trình đào tạo đã giúp tăng tỷ lệ tham gia của phụ nữ từ ~12 % lên ~25 % trong một số sáng kiến. Global
Vai trò này rất quan trọng: nếu phụ nữ được tiếp cận công nghệ, kiến thức và đào tạo kỹ thuật tốt hơn, năng suất có thể cải thiện đáng kể — ví dụ bài viết của Rainforest Alliance cho biết rằng nếu đóng được khoảng cách giới trong nông nghiệp thì năng suất có thể tăng thêm 20‑30 %. Rainforest
Ở Việt Nam, mặc dù chưa có số liệu đầy đủ toàn quốc công bố cho phụ nữ ngành cà phê, nhưng có thể lấy thực tiễn quốc tế làm bài học để phân tích ứng dụng.
3. Vai trò của phụ nữ trong chế biến, thương mại và tiêu thụ
Không chỉ ở khâu sản xuất, phụ nữ ngày càng tham gia nhiều hơn vào khâu hậu thu hoạch, chế biến, đóng gói, marketing và kinh doanh cà phê. Ví dụ tại Việt Nam, có các nữ doanh nhân ngành cà phê nổi bật – trong đó có thể kể tới Lê Hoàng Diệp Thảo – người có vai trò dẫn dắt thương hiệu cà phê quốc tế. Wikipedia
Sự tham gia của phụ nữ ở khâu thương mại có ý nghĩa nhân rộng giá trị gia tăng: khi họ tham gia vào quyết định, thương hiệu, xuất khẩu, thì lợi ích không chỉ tới cá nhân mà lan tới cộng đồng. Theo một bài viết, nếu phụ nữ được tiếp cận thị trường và tài chính thì họ sẽ tăng thu nhập và tái đầu tư vào gia đình và cộng đồng nhiều hơn. El Tiny
Ngoài ra, việc phụ nữ đóng vai trò trong lĩnh vực rang‑xay, sản phẩm specialty (cà phê đặc sản) đang trở thành xu hướng — mở ra cơ hội mới cho chuỗi giá trị cà phê Việt Nam vươn tới chất lượng và thị trường quốc tế.
4. Những rào cản và bất bình đẳng giới trong ngành cà phê
Mặc dù đóng vai trò lớn, phụ nữ trong ngành cà phê vẫn phải đối mặt với nhiều rào cản:
-
Hạn chế quyền sở hữu đất hoặc quyền sử dụng đất: phụ nữ ít khi đứng tên chủ đất hoặc được cấp đất chính chủ.
-
Tiếp cận tín dụng, đào tạo kỹ thuật, và thông tin thị trường thấp hơn nam giới. ICO chỉ rõ phụ nữ “thường bị hạn chế cơ hội tiếp cận đất đai, tín dụng, thông tin đầu vào và đầu ra”. ICO
-
Thiếu tiếng nói quyết định trong hợp tác xã, tổ sản xuất hoặc trong gia đình. Nhiều nghiên cứu cho rằng mặc dù phụ nữ tham gia phần lớn lao động, nhưng tham gia quyết định rất thấp. Mare
-
Gánh nặng kép: phụ nữ vừa tham gia lao động sản xuất lại thường phải gánh việc nội trợ, chăm sóc gia đình — dẫn tới “time poverty” (thiếu thời gian) khi tham gia hợp tác xã. IFPRI
Kết quả là, năng suất và thu nhập từ lao động phụ nữ thường thấp hơn khả năng: một phân tích cho thấy nông trại do phụ nữ vận hành có thể thấp hơn ~25% so với nam giới nếu điều kiện giống nhau. Perfect
Điều này cho thấy: việc gia tăng bình đẳng giới không chỉ là công bằng mà còn là nâng cao hiệu quả kinh tế và chuỗi cung ứng cà phê một cách bền vững.
5. Thúc đẩy bình đẳng giới – cơ hội và khuyến nghị
Cơ hội
-
Khi phụ nữ được trao quyền và tiếp cận tốt hơn: năng suất tăng, chất lượng sản phẩm được cải thiện, chuỗi cung ứng mạnh hơn. ICO ước tính rằng việc đóng khoảng cách giới có thể giúp tăng sản lượng cà phê toàn cầu thêm ~4‑6,5 triệu bao (60kg) đến năm 2030. ICO
-
Phát triển sản phẩm cao cấp (specialty, robusta chất lượng cao), thương hiệu do nữ dẫn dắt, sẽ mở đường cho xuất khẩu và giá trị gia tăng cao hơn — đây là hướng mà ngành cà phê Việt Nam có thể tận dụng.
-
Sáng kiến, mô hình hợp tác hỗ trợ phụ nữ như đào tạo, kết nối tài chính, tiếp cận thị trường — giúp tạo mạng lưới nữ trong chuỗi giá trị. Ví dụ: International Women’s Coffee Alliance (IWCA) hoạt động toàn cầu nhằm trao quyền cho phụ nữ trong ngành cà phê. IWCA
Khuyến nghị cho Việt Nam
-
Chính sách và chương trình đào tạo: doanh nghiệp, hợp tác xã và nhà nước cần có các chương trình hướng đến phụ nữ như đào tạo kỹ thuật canh tác, thu hoạch, sơ chế, quản trị hợp tác xã, thương mại quốc tế.
-
Tiếp cận tín dụng và vốn: cần có cơ chế ưu tiên hoặc đặc biệt dành cho phụ nữ nông dân/trợ giúp họ muốn đầu tư vào cà phê chất lượng cao hoặc tham gia chuỗi giá trị sâu hơn.
-
Nâng cao vai trò tham quyết định: khuyến khích phụ nữ tham gia vào ban lãnh đạo hợp tác xã, tổ sản xuất, đồng thời hỗ trợ về kỹ năng lãnh đạo và mạng lưới kết nối.
-
Truyền thông và nâng cao nhận thức: cần truyền tải câu chuyện về nữ nông dân, nữ doanh nhân cà phê để thay đổi nhận thức cộng đồng và thị trường về vai trò của phụ nữ.
-
Tạo điều kiện cho sản phẩm do phụ nữ sản xuất: thương hiệu, chứng nhận “women‑led”, liên kết thị trường quốc tế để tăng giá trị gia tăng và tạo động lực cho phụ nữ tham gia sâu hơn.
Phụ nữ là một nhân tố không thể thiếu trong toàn bộ chuỗi giá trị cà phê — từ khâu trồng trọt, chăm sóc, thu hoạch, sơ chế đến thương mại và tiêu dùng. Tuy nhiên, thực tế cho thấy họ đang bị gạt ra ngoài nhiều quyết định, chưa được tiếp cận đầy đủ tài nguyên và cơ hội để phát huy hết tiềm năng. Việc thúc đẩy bình đẳng giới trong ngành cà phê không chỉ là cam kết về công bằng xã hội mà còn là bước đi chiến lược để tăng năng suất, nâng cao chất lượng, mở rộng thị trường và phát triển bền vững.
👉 Đừng bỏ lỡ bất kỳ biến động nào của thị trường cà phê – truy cập ngay giacafe.vn để cập nhật giá mới nhất và phân tích chuyên sâu mỗi ngày!
Holine: 09789 888912
Mail: giacafe.vn@gmail.com
Facebook: https://www.facebook.com/giacafe.vn
